1414-1650
Początki
Nie wiadomo dokładnie, kiedy pierwsi Żydzi przybyli do Warszawy. W XV wieku zamieszkiwali okolice ulicy Żydowskiej na Podwalu, ale już od 1527 roku nie wolno im było osiedlać się w mieście na stałe. Mogli natomiast prowadzić interesy podczas sejmów. Widać ich na obrazach Canaletta: przechadzają się po ulicach ubrani w długie czarne płaszcze i futrzane czapy. Najstarszy dokument potwierdzający obecność Żydów w Warszawie pochodzi z 1414 roku. Mieszkali wówczas na Starym Mieście.
1650-1700
Poza prawem
Od 1527 roku Żydzi mogli przebywać w mieście tylko podczas sejmów lub jarmarków. Mogli również mieszkać w jurydykach – prywatnych miasteczkach, podlegających władzy zamożnego szlachcica lub magnata. Było ich kilka: Pociejów, Leszno, Tłomackie, Grzybów, Wielopole i Golędzinów. Pod Warszawą zaś jurydyka zwana Nową Jerozolimą, od której nazwę wzięły Aleje Jerozolimskie. Żydzi zajmowali się tam handlem, rzemiosłem, prowadzili karczmy i gospody.
1750
Powrót
Uchwała sejmu z 1775 roku zachęcała Żydów do osiedlania się na całym Mazowszu z wyjątkiem Warszawy. Znaleźli dla siebie miejsce na Pradze, w okolicy obecnej ulicy Jagiellońskiej. Kupiec Szmul Zbytkower założył tam cmentarz żydowski. Jurydyki zniesiono w 1793 roku, lecz ich żydowscy mieszkańcy pozostali. Uczestniczyli także w walkach z zaborcami. W trakcie powstania kościuszkowskiego na czele ochotniczego Starozakonnego Pułku Lekkokonnych stanął pośrednik handlu końmi Berek Joselewicz.
1800
Własne miejsca
Tereny przyszłej dzielnicy żydowskiej, nazywanej Dzielnicą Północną, znalazły się między Wałami Lubomirskiego, które wyznaczały administracyjne granice miasta w końcu XVIII wieku (przebiegały one dzisiejszą Polną, Towarową, Okopową, terenami Dworca Gdańskiego ku Cytadeli), a Wałami Zygmuntowskimi, które wyznaczały obszar miejski Warszawy XVII wieku.
1850
Rozkwit
Wiek XIX, wraz z rozwojem wielkich miast i przemysłu, radykalnie odmienił życie warszawskich Żydów. Szerzyły się idee żydowskiego oświecenia, Żydzi zakładali spółki z Polakami i rozwijali własne firmy, dbali o wykształcenie i angażowali się w działalność społeczną. Jednocześnie fala pogromów w Rosji i antyżydowskie ukazy carskie spowodowały, że w Warszawie pojawili się litwacy – Żydzi z zachodu Imperium Rosyjskiego. Osiedlali się na Nalewkach, Gęsiej, Dzikiej, Nowolipiu.
1900
U siebie
Z początkiem XX wieku w okolicach placu Grzybowskiego mieszkali żydowscy mieszczanie, kamienicznicy, właściciele małych firm, na Tłomackiem – zamożna inteligencja, północną część śródmieścia zajmowali ortodoksyjni Żydzi, nad Wisłą działały przedsiębiorstwa żeglugowe, a na Pradze targi konne i wołowe. W 1939 roku książka telefoniczna Warszawy zaczynała się i kończyła żydowskim nazwiskiem. Kres temu światu położyła II wojna światowa.
- 1414-1650
- 1650-1700
- 1750
- 1800
- 1850
- 1900